Từ năm 2017, Liên minh châu Âu (EU) đã cảnh báo Việt Nam về tình trạng khai thác thủy sản bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định (IUU) bằng cách áp dụng “thẻ vàng”. Đây là cảnh báo quan trọng đối với ngành thủy sản Việt Nam, đặt ra yêu cầu cấp thiết trong việc điều chỉnh và cải tiến chuỗi cung ứng và quản lý ngành.
Nếu không có những cải tiến tích cực, Việt Nam có nguy cơ phải đối mặt với “thẻ đỏ” – cấm xuất khẩu thủy sản sang thị trường EU. Bài viết dưới đây sẽ trình bày chi tiết về thẻ vàng IUU, tác động của nó và các biện pháp khắc phục của Việt Nam.
1. Tổng quan về thẻ vàng IUU
Thẻ vàng IUU là cảnh báo mà EU đưa ra đối với các quốc gia có hành vi khai thác thủy sản không bền vững và không tuân thủ các quy định quốc tế về bảo vệ nguồn tài nguyên biển. EU là một trong những thị trường xuất khẩu thủy sản lớn nhất thế giới, và việc áp dụng các tiêu chuẩn nghiêm ngặt như IUU nhằm giảm thiểu hoạt động khai thác không bền vững và bảo vệ hệ sinh thái biển.
Khi một quốc gia bị thẻ vàng IUU, EU sẽ giám sát chặt chẽ hơn các hoạt động xuất khẩu thủy sản từ quốc gia đó, tăng cường kiểm tra và yêu cầu các chứng nhận nguồn gốc, gây ra những cản trở lớn cho các doanh nghiệp xuất khẩu.
Việt Nam bị áp dụng thẻ vàng từ tháng 10/2017 do tình trạng khai thác thủy sản không khai báo, sử dụng lưới kéo hủy hoại đáy biển và đánh bắt trái phép tại vùng biển quốc tế. Đây là hồi chuông cảnh tỉnh đối với các cơ quan quản lý, cộng đồng ngư dân và các doanh nghiệp Việt Nam trong việc thay đổi và phát triển ngành thủy sản theo hướng bền vững hơn.
2. Những tác động tiêu cực đến ngành xuất khẩu thủy sản
Thẻ vàng IUU đã gây ra nhiều ảnh hưởng tiêu cực đến ngành thủy sản Việt Nam, đặc biệt là trong lĩnh vực xuất khẩu sang EU – một thị trường quan trọng cho sản phẩm thủy sản Việt Nam.
- Giảm sức cạnh tranh: Khi Việt Nam bị thẻ vàng, các sản phẩm thủy sản phải chịu quy trình kiểm tra khắt khe hơn tại EU, làm tăng chi phí và thời gian xuất khẩu. Điều này khiến sản phẩm thủy sản Việt Nam mất dần sức cạnh tranh so với các đối thủ từ Thái Lan, Indonesia hay Philippines.
- Tăng chi phí và thủ tục xuất khẩu: Việc áp dụng các quy định IUU yêu cầu các doanh nghiệp phải chứng minh nguồn gốc và đảm bảo truy xuất từ khai thác đến khi sản phẩm được bán ra thị trường. Điều này đòi hỏi chi phí đầu tư vào các hệ thống quản lý, giám sát, và chứng nhận, đồng thời làm tăng thêm thủ tục và thời gian xử lý đơn hàng.
- Ảnh hưởng đến uy tín quốc tế: Thẻ vàng không chỉ ảnh hưởng đến xuất khẩu thủy sản mà còn làm giảm uy tín của Việt Nam trên thị trường quốc tế, đặc biệt là trong mắt các nhà nhập khẩu và người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến vấn đề bền vững và bảo vệ môi trường.
3. Các biện pháp khắc phục từ phía Việt Nam
Để gỡ bỏ thẻ vàng IUU và khôi phục hình ảnh của ngành thủy sản, Việt Nam đã và đang triển khai nhiều biện pháp cải cách và điều chỉnh hệ thống quản lý khai thác thủy sản:
- Tăng cường quản lý nguồn lực và cấp giấy phép khai thác: Chính phủ Việt Nam đã triển khai việc quản lý chặt chẽ hơn về cấp phép khai thác và giám sát tàu thuyền, yêu cầu các tàu cá phải được đăng ký và cấp phép theo đúng quy định. Các tàu cá cần tuân thủ quy định về số lượng, vùng đánh bắt và thời gian khai thác, tránh khai thác vượt mức.
- Cải tiến hệ thống giám sát và truy xuất nguồn gốc: Một trong những biện pháp quan trọng là cải tiến hệ thống giám sát tàu cá bằng thiết bị GPS và công nghệ theo dõi thời gian thực. Hệ thống này giúp giám sát hoạt động khai thác và ngăn chặn tàu thuyền vi phạm vùng biển nước ngoài. Bên cạnh đó, việc xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc cũng được đẩy mạnh để đáp ứng yêu cầu của EU.
- Nâng cao nhận thức cho ngư dân và doanh nghiệp: Việt Nam đã triển khai nhiều chương trình đào tạo và tuyên truyền để nâng cao nhận thức cho ngư dân về các quy định quốc tế và bảo vệ nguồn tài nguyên biển. Việc tuân thủ các quy định không chỉ giúp bảo vệ môi trường mà còn bảo đảm quyền lợi cho chính ngư dân và các doanh nghiệp thủy sản.
- Tăng cường hợp tác quốc tế: Việt Nam cũng đang phối hợp với các tổ chức quốc tế và các nước láng giềng nhằm đối phó với tình trạng khai thác bất hợp pháp. Việc hợp tác giúp tạo ra cơ chế giám sát liên quốc gia, từ đó ngăn chặn tình trạng vi phạm và xây dựng hình ảnh của ngành thủy sản Việt Nam.
4. Kỳ vọng cho tương lai
Với những nỗ lực khắc phục từ phía Việt Nam, kỳ vọng gỡ bỏ thẻ vàng IUU là hoàn toàn có thể. Các biện pháp được thực hiện không chỉ nhằm mục đích gỡ bỏ thẻ vàng mà còn để xây dựng một ngành thủy sản bền vững, có khả năng cạnh tranh lâu dài trên thị trường quốc tế. Kết quả tích cực từ các chính sách này sẽ giúp Việt Nam nâng cao uy tín, thúc đẩy xuất khẩu và tạo công ăn việc làm ổn định cho cộng đồng ngư dân.
Bên cạnh đó, khi thẻ vàng IUU được gỡ bỏ, thủy sản Việt Nam sẽ tiếp cận thị trường EU thuận lợi hơn, giảm thiểu các chi phí kiểm tra, giúp doanh nghiệp có lợi thế cạnh tranh. Ngoài ra, việc áp dụng các biện pháp bền vững sẽ tạo tiền đề cho Việt Nam phát triển một ngành thủy sản có khả năng thích ứng với các tiêu chuẩn cao về môi trường và chất lượng sản phẩm.
5. Kết luận
Thẻ vàng IUU là một cảnh báo nhưng cũng là cơ hội để Việt Nam nhìn lại và cải thiện chuỗi cung ứng thủy sản theo hướng bền vững. Với sự quyết tâm từ các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và ngư dân, Việt Nam có thể không chỉ gỡ bỏ thẻ vàng mà còn phát triển ngành thủy sản trở thành một trong những điểm sáng trên bản đồ thủy sản toàn cầu.
Việc phát triển theo hướng bền vững không chỉ giúp bảo vệ nguồn tài nguyên thiên nhiên mà còn mở ra nhiều cơ hội cho Việt Nam tiếp cận các thị trường khó tính, nâng cao vị thế và giá trị của thủy sản Việt Nam trên trường quốc tế.
