Beta glucan nguyên liệu là một trong những loại nguyên liệu có ứng dụng khá lớn trong hầu hết các lĩnh vực, đặc biệt là trong sản xuất thức ăn chăn nuôi cho thủy sản (tôm cá) và cho gia súc, gia cầm (heo, bò, gà).
1. Beta glucan là gì?
Beta glucan (β-glucan) là một dạng polysaccharide không đồng nhất của phức hợp glucose polyme, có tác dụng phòng chống nhiễm trùng, chữa lành vết thương, tăng cường hệ miễn dịch và tiêu diệt tế bào ung thư, có nhiều trong men làm bánh mì, 1 số loại nấm, hạt ngũ cốc (yến mạch, đại mạch), tảo.
Tùy theo liên kết của các monosaccharide trong chuỗi mà Beta glucan được gọi với tên khác nhau như là: agar (β-1.3-1.4-glucan), fucoidan (β-1,3-glucan), laminarin (β-1,3-1,6-glucan), alginate (β-1,4-glucan), zymosan (β-1,3-glucan), chrysolaminarin (β-1,3-1,6-glucan), carrageenan (β-1,3-1,4-glucan), …
Ngoài các tác dụng phổ biến lên người, các báo cáo liên quan đến Beta glucan nguyên liệu đều cho rằng hoạt chất này có tác dụng lên hệ miễn dịch ở động vật. Beta glucan nguyên liệu có tác dụng tăng cường sức đề kháng, chống lại dịch bệnh gây ra bởi các nhóm vi khuẩn gây bệnh, thậm chí ngăn chặn tác động của virus đốm trắng (WSSV) trên tôm, tai xanh (PRRS) trên heo,…
2. Cơ chế kích thích miễn dịch chính của Beta glucan
- Tạo ra các bạch cầu để phá hủy nguồn bệnh
- Huy động tế bào (khả năng của bạch cầu chuyển đến chổ bị thương)
- Năng lực thực bào tế bào lạ (vi khuẩn, virus,…)
- Tạo ra chất trung gian hoạt hóa oxy và các nhân tố khác giết chết vật thể lạ
3. Các nghiên cứu ứng dụng của Beta glucan nguyên liệu trong chăn nuôi
3.1. Beta glucan nguyên liệu trong sản xuất thức ăn cho thủy sản
Nhiều nghiên cứu ứng dụng Beta glucan nguyên liệu thành công trong việc tăng cường miễn dịch đối với vi khuẩn gây bệnh thuộc nhóm Vibrio, thậm chí đối với virus đốm trắng trên một số loài tôm biển như tôm sú, tôm he, tôm thẻ chân trắng, tôm thẻ chân vàng…
Bổ sung 0.2% Beta glucan trong khẩu phần có tác dụng tăng khả năng miễn dịch của tôm.
Bổ sung Beta glucan vào thức ăn ương cá lóc bông giúp làm tăng tỷ lệ sống, tốc độ tăng trưởng chiều dài, khối lượng và hệ số miễn dịch của cá.
Khi bổ sung Beta glucan vào thức ăn hàng ngày của cá hồi Đại Tây Dương với hàm lượng 1g/kg thức ăn trong 12 tuần trước khi cho nhiễm bệnh, lượng cá sống sót tăng lên rất nhiều.
3.2. Beta glucan nguyên liệu trong sản xuất thức ăn cho gia súc, gia cầm
Bổ sung Beta glucan với tỷ lệ 0.1% vào thức ăn của gà sẽ hạn chế sự xâm nhập, phát triển của Salmonella trong gan và lách.
Ngoài ra dùng Beta glucan với tỷ lệ 0.05%, 0.10%, 0.15% trong khẩu phần ăn đều có tác động tốt đến khối lượng, tăng trọng, hệ số chuyển hóa thức ăn của gà.
Beta glucan nguyên liệu có tác động tích cực đối với heo. Bổ sung Beta glucan nguyên liệu vào khẩu phần của heo con sau cai sữa với hàm lượng 0.025% giúp cải thiện tốc độ tăng trưởng và khả năng chống lại Streptococcus suis, giúp gia tăng hiệu suất tăng trưởng và đáp ứng miễn dịch chống lại E.coli.
4. Vai trò của Beta Glucan đối với sức khỏe con người
4.1. Tác dụng diệt tế bào ung thư
Beta Glucan giúp kích hoạt và tăng số lượng của tế bào sát thủ tự nhiên NK Cell và tế bào miễn dịch của cơ thể gọi là macrophage (là hàng rào miễn dịch giúp bảo vệ và chống lại bất cứ yếu tố ngoại lai nào xâm nhập cơ thể, kể cả các tế bào ung thư ).
4.2. Phòng chống nhiễm trùng
Trong cuộc nghiên cứu vào những năm 1990, Beta Glucan được nhận thấy có khả năng làm giảm các biến chứng lây nhiễm và giúp kiểm soát độ nhiễm khuẩn ở các bệnh nhân có nguy cơ nhiễm khuẩn cao sau phẫu thuật
4.3. Chống phơi nhiễm bức xạ
Beta Glucan làm tăng bạch cầu hạt và megakaryocyte được hình thành từ tế bào gốc máu giúp chống lại phơi nhiễm bức xạ hiệu quả.
4.4. Chữa lành vết thương
Đối với những bệnh nhân hậu giải phẩu hoặc gặp phải những vết thương lớn thì việc sử dụng Beta Glucan sẽ làm tăng các hoạt động của thực bào nhằm đẩy nhanh quá trình hồi phục và chữa lành các vết thường. Nhờ đó, tỷ lệ tử vong do nhiễm trùng hoặc do vết thương quá lớn không khép miệng được cũng giảm đi đáng kể.
4.5. Viêm mũi dị ứng
Beta Glucan có công dụng giảm cytokine IL-4 , IL-5 và làm tăng nồng độ IL-12 từ đó giúp giảm các triệu chứng ở người bị viêm mũi dị ứng.
4.6. Viêm khớp
Sử dụng Beta Glucan có thể làm giảm quá trình oxy hóa các tế bào trong giai đoạn phát triển ở người bệnh viêm khớp. Tuy nhiên vẫn chưa có nghiên cứu nào chứng minh rõ công dụng này của Beta Glucan
4.7. Đối với trẻ em
Beta Glucan khi được sử dụng ở trẻ em sẽ giúp gia tăng nhanh chóng số lượng các tế bào miễn dịch đặc biệt bên cạnh đó kích hoạt hệ thống kháng thể của hệ miễn dịch, đảm bảo cho chúng hoạt động tốt. Từ đó, giúp phòng ngừa, ngăn chặn các bệnh hô hấp và tăng cường hệ miễn dịch tự nhiên.
4.8. Đối với phụ nữ mang thai
Beta Glucan giúp mẹ bầu tăng cường hệ thống miễn dịch, phòng chống nhiễm trùng do vi khuẩn, vi rút… Bảo vệ mẹ bầu khỏi các tác nhân gây bệnh thông qua đó giúp bảo vệ sức khỏe và sự phát triển của thai nhi.
5. Ứng dụng của Beta Glucan trong thủy sản
Betaglucan có tác dụng tăng cường sức đề kháng, chống lại dịch bệnh gây ra bởi các nhóm vi khuẩn gây bệnh, thậm chí ngăn chặn tác động của virus đốm trắng (WSSV) trên tôm, tai xanh (PRRS) trên heo,…
Bốn cơ chế miễn dịch chính của Betaglucan trên vật nuôi là:
- Tạo ra các bạch cầu để phá hủy nguồn bệnh.
- Huy động tế bào (khả năng của bạch cầu chuyển đến chỗ bị thương).
- Năng lực thực bào tế bào lạ (vi khuẩn, virus, …).
- Tạo ra chất trung gian hoạt hóa oxy và các nhân tố khác diết chết vật thể lạ.
Liều dùng Beta glucan trong thủy sản:
- Đối với cá:
- Tiêm: ở liều lượng tiêm 20-30 mg/kg cá, có tác dụng tăng cường đề kháng sau 24h tiêm.
- Cho ăn: đây là phương pháp thường dùng trong nuôi cá thương mại do tính khả thi cao. Betaglucan được trộn với liều lượng 1,0-2,0 g/kg thức ăn có tác dụng làm tang sức đề kháng sau 6 ngày cho ăn. Cá giống có thể bổ sung liều gấp 2-3 lần cá thịt.
- Đối với tôm:
- Ngâm: tôm được ngâm trong môi trường có liều lượng Betaglucan 300-500 mg/l có tác dụng tang sức đề kháng sau 2-5h ngâm.
- Tiêm: với liều lượng 10-20 g/g tôm có tác dụng kích thích hệ miễn dịch sau 48h.
- Cho ăn: liều lượng 0,5 – 2,0 µg/kg thức ăn có tác dụng làm tăng sức đề kháng sau 7 ngày cho ăn.
6. Những lưu ý khi sử dụng Beta Glucan nguyên liệu
Mặc dù Beta Glucan được coi là an toàn nhưng đối với những người bị hạ đường huyết hoặc sử dụng thuốc để giảm lượng đường trong máu nên tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng Beta Glucan vì nó có thể làm giảm lượng đường trong máu.
Đối với những người có chế độ ăn ít chất xơ thì nên bổ sung Beta Glucan dần dần vào chế độ ăn nhưng nếu sử dụng với liều lượng quá lớn sẽ có thể gây ra đau dạ dày hoặc đầy hơi. Tuy nhiên, các tác dụng phụ này sẽ mất dần theo thời gian.
Trường hợp đặc biệt như phụ nữa mang thai, cho con bú và trẻ em cần tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng.
7. Các nguồn thực phẩm giúp bổ sung Beta Glucan
Các bác sĩ và chuyên gia dinh dưỡng thường kiến nghị mọi người tăng cường tiêu thụ Beta glucans thông qua chế độ ăn uống hằng ngày hơn là dùng thực phẩm bổ sung.
Tuy nhiên, các chất bổ sung Beta glucan có sẵn vẫn thường được xem là an toàn và dung nạp tốt nếu chế độ dinh dưỡng khó đảm bảo theo tiêu chuẩn mỗi ngày.
Theo đó, các loại thực phẩm có chứa beta glucan bao gồm:
- Yến mạch, lúa mạch, lúa mì, lúa mạch đen và lúa miến
- Rong biển
- Tảo
- Men của thợ nấu bia và thợ làm bánh
- Reishi, nấm hương và nấm maitake
Trong đó, lúa mạch và yến mạch có lượng Beta glucan cao nhất trên mỗi khẩu phần ăn tiêu chuẩn của người lớn trưởng thành.
Bên cạnh đó, các sản phẩm bổ sung dinh dưỡng, thực phẩm chức năng, sữa công thức cho nhiều nhóm tuổi/ đối tượng cũng là nguồn được bổ sung Beta Glucan.
Công ty Cổ Phần Dược Phẩm Thiên Tuế cung cấp Beta glucan nguyên liệu hàm lượng rất cao, trên 80%, phục vụ cho ngành sản xuất thức ăn chăn nuôi gia súc, gia cầm và thủy sản.
